#Cinayet Mi Hak Mı? İdamdan Gebelik Süresine Türkiye’de ve Dünyada Kürtaj Yasaları

Kürtaj uzun süredir dünyanın farklı ülkelerinde olduğu kadar Türkiye’de de tartışılan bir konu. Türkiye’de kürtaj yasal. Ancak fiilen yasal dahi olsa çoğu hastanede uygulanmıyor. Öte yandan sık sık da “kürtaj cinayettir” diyenlerle “kürtaj haktır” diyenler arasında tartışmalar alevleniyor. Kürtaj, dini, ahlaki, bilimsel, cinsel, ekonomik, nüfusbilim gibi pek çok konunun çerçevesinde tartışılıyor. Ancak kürtaj tartışmalarının yeniden alevlenmesi birkaç yıl önce o dönem Başbakan olan Erdoğan’ın;”Sezaryenle doğumlara karşı olan bir başbakanım. Kürtajı cinayet olarak görüyorum. Buna kimsenin müsaade etme hakkı olmamalı. Ha anne karnında bir çocuğu öldürürsünüz ha doğduktan sonra öldürürsünüz. Hiçbir farkı yok. Buna karşı el birliği içinde olmalıyız.” cümleleriyle olmuştu. Geçtiğimiz günlerde ise atılan bir tweetle kürtaj tartışmaları yeniden alevlendi. Peki kürtaj cinayet mi, hak mı? İşte Türkiye’de kürtaj tarihi ve kürtaj yasaları ile dünyanın bu konuya bakış açısı…

Kürtaj hakkında daha fazla bilgi edinmek için diğer içeriğimize buradan bakabilirsiniz.

Türkiye’de kürtaj uzun yıllardır tartışılıyor. Ancak Türkiye’de Cumhuriyet tarihi boyunca yaşanan kürtaj tartışması 1983 yılında belirli kurallar dahilinde serbestleştirilince büyük ölçüde sonlandırıldı

Günümüz Türkiye’sinde kürtaj yasal. 1983 yılında yürürlüğe giren 2827 No’lu Nüfus Planlaması Yasası, Cumhuriyet’in kuruluşundan bu yana uygulanan kürtaj üzerindeki yasal kısıtlamayı kaldırdı. Bu yasa neler içeriyor?

1983 yasası, 10 haftaya kadar olan gebeliklerin isteğe bağlı olarak kürtajla sonlandırılmasına izin veriyor. Ancak kürtaj için evli olan kadının eşinin izni, reşit olmayan bir bireyin ise ailesinin izni gerekiyor. Yasa, gebeliğin 10 haftadan fazla olduğu ve kadının hayatını tehdit ettiği veya edeceği ya da doğacak çocuk ile onu takip edecek nesiller için ağır mağduriyet yaratacağı hallerde de kürtaja izin veriyor.

Kadınların hayatını tehdit eden ve doğacak çocukların fiziksel ya da zihinsel engelli olduğu bilinen hamileliklerde ise yasaya göre gebeliği sonlandırmak için herhangi bir zaman sınırlaması yok

Bununla birlikte böyle bir durumda doktor, sağlık otoritelerine kadının kimliğini, yapılacak işlemi ve işlem uygulanmadan önce işlemin gerekçesini vermekle yükümlü.. Acil bir durumda, operasyon yirmi dört saat içerisinde gerçekleşmeli.

Tecavüz sonucu ise oluşan gebeliklerle ilgili de Türk Ceza Hukuku; “suç sonucu meydana gelen gebelikler için 20 haftaya kadar kürtaj izni” veriyor

Peki Türkiye’de kürtaj yasal olmasına rağmen fiilen uygulanabiliyor mu?

Türkiye’de fiilen uygulanmıyor. Türkiye’de hem özel hastanelerde hem de kamu hastanelerinde kürtaj hizmeti verilebiliyor. Devlet hastanelerindeki kürtaj hizmetleri, devlet sağlık sigortası tarafından karşılanıyor.

Ancak Kadir Has Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Araştırma Merkezi’nin 2016 yılında yayımladığı rapora göre, kadın doğum bölümü bulunan 431 devlet hastanesinden yüzde 7.8’i isteğe bağlı kürtaj hizmeti veriyor. Yüzde 78’i tıbbi ise zorunluluklarda bu hizmeti veriyor. Devlet hastanelerinden yüzde 11’i kadın doğum bölümleri bulunmasına rağmen kürtaj hizmeti vermediklerini belirtiyorlar.

Yapılan başka bir araştırmada da Türk kadınlarının yaklaşık yüzde 14’ü hayatlarında en az bir kez kürtaj yaptırdıklarını belirttiler.

Dünyada kürtaj yasaları nasıl, kürtaj yasaları ne şekilde işliyor? Hangi ülke kürtaj hakkında neler düşünüyor?

Kürtaj pek çok toplum tarafından kabul görmeyen bir konu. Hem dini, hem de ahlaki açıdan sorgulatıcı olan bu konuda ülkelerin farklı kürtaj yasaları var.

1. Amerika Birleşik Devletleri

ABD eyalet sistemiyle yönetildiği için her eyalette farklı yasalar bulunuyor. Amerika’da kürtaj yasaları çeşitlilik gösteriyor. Aslında ABD anayasına göre kürtaj bir hak. Ancak nitekim eyaletlerde bu konuda farklılıklar var. En son ise Alabama Eyalet Senatosu, cinsel saldırı ve ensest durumlarında bile kürtajı yasaklayan bir yasayı kabul etti. Yasa Amerika’daki en katı kürtaj yasası olarak değerlendirildi ve günlerce süren protestolara neden oldu.

2. İsviçre

İsviçre’de yasalara göre, hamile kalan kadın, hamileliğinin 12. haftasına kadar kürtaj olup olmayacağına kendisi karar verebiliyor. 13. haftadan itibaren ise sosyal veya tıbbi mecburiyetin olduğu tespit edilerek, doktor tarafından kürtaja izin verilmesi gerekiyor.

3. Almanya

Almanya’da kürtaj konusu ceza kanununda düzenleniyor. Düzenleme, gebeliğin ilk 12 haftasında, zorunlu danışma süreçleri tamamlanarak yapıldığı takdirde kürtaja olanak tanıyor, aksi takdirde cezalar öngörülüyor. Yasalara göre kürtaj olmak isteyen kişi danışma merkezine başvurup rapor almalı, kürtaj da bu raporun alınmasından sonraki üç gün içinde yapılmalı.

4. Fransa

Fransa geçmişte bu konudaki en katı ülkelerden birisiydi. Hatta Fransa’da kürtaj yaptırmanın cezası idamdı. Son idam cezası 1942’de gerçekleşmiş olsa da kürtaj 1970’lere kadar yasal değildi. Avrupa’da ilerlemekte olan feminist akım öncelikle oy verme hakkına odaklandı ve sonrasında kadınların üreme hakları ele alındı. Önce aile planlamasıyla ilgili bir yasa çıkarıldı. Ardından Fransa’da doğum kontrol klinikleri açıldı ve 1967’de doğum kontrol yöntemleri yasallaştı. O döneme kadar doğum kontrol yöntemleri de yasal değildi. Ancak daha sonra gerçekleşen çalışmalarla ve kamuoyu desteğiyle 1974 yılında kürtaj 10 haftaya kadar yasallaştı. Bu daha sonrasında 12 haftaya çıkarıldı ve 1982’den beri de kürtaj operasyonu sosyal sigorta tarafından ödeniyor.

5. İngiltere

İngiltere’de kadınlar, hamileliklerinin 24. haftasına kadar kürtaj olma hakkına sahip. Ulusal Sağlık Sistemi’ne (NHS) bağlı klinik ve hastanelerde ücretsiz yapılan operasyonun yanı sıra, bazı özel kliniklerde ücretli olarak da yapılabiliyor. Öte yandan İngiltere’de hamileliğin hapla sonlandırılması da yasal ancak 10. haftaya kadar. Ancak düşük hapı kullanırken de 24 ya da 48 saat arayla kliniğe gidilmesi ve hapların burada alınması gerekiyor.

6. Grönland

Dünyanın en büyük adası Grönland’de de kürtaj yasal ve ücretsiz. Ancak Grönland’de diğer ülkelerden farklı olarak kürtaj oranı doğum oranının çok çok üstünde. Ülkede hamile kalan kadınların yarısından fazlası gebeliklerini sonlandırmayı seçiyor. Bazıları Grönland’ın kürtaj oranlarını düşürmek için kürtajın ücretli olması gerektiğini savunuyor.

7. Hollanda

Hollanda’da da tıpkı Grönland’deki gibi kürtaj yasal ve ücretsiz. Tabii ki hamileliğin belirli bir aşamasına kadar. Öte yandan Hollanda’da kürtaj, salgın döneminde öncelikli tıbbi müdahale kapsamına alındı Hollanda Sağlık Bakanlığı, koronavirüs salgını nedeniyle zorunlu olmayan birçok tıbbi operasyonun ertelenmesini isterken, kürtajı öncelikli tıbbi müdahale kapsamına aldı. Bakanlık, Hollanda’daki kürtaj kliniklerinden çalışmalarına mümkün olduğunca devam etmelerini istedi.

8. İtalya

İtalya’da kürtaj erişim sıkıntılı. Çünkü pek çok jinekolog vicdani ret hakkını kullanarak kürtaj yapmayı reddediyor. Hatta ülke genelinde “vicdani ret” hakkından faydalanarak kürtaj yapmayı reddeden doktor oranının yüzde 70’in üzerinde olduğu, güney bölgelerde bu oranın daha da arttığı belirtiliyor. Ancak ülkede kürtaj yasal. Bireylerin hamileliğin 90. gününe dek kürtaj hakkı bulunuyor.

Kürtaj, tıpkı Türkiye’de olduğu gibi İtalya’da da oldukça hassas bir konu. Özellikle Vatikan’ın bu konudaki görüşleri oldukça sert. Geçmişte İtalya’da kürtaj, yasak olmasının dışında günah da sayılıyordu. Kürtaj yaptıran kadın için 7 ila 12 yıl, hekim ya da sağlık görevlisi için 1ila 4 yıl, teşvik eden üçüncü bir kişi için de 6 ay-2 yıl aralıklarında hapis cezası öngörülüyordu. Ancak Vatikan’ın tüm muhalefetine rağmen kürtaj hakkı, 1978 yılında yapılan bir referandumla kabul edildi.

9. İspanya

İspanya’da hamileliğin 14. haftasına kadar kürtaja izin veriliyor. 5 Haziran 2010’dan bu yana, hamileliğin ilk üç aylık yasal olarak kürtaj gerçekleştirilebiliyor. 5 Haziran 2010’a kadar kürtaj operasyonu, 5 Haziran 1985’te alınan kararlar gereği, sınırlı bir şekilde serbest bırakıldı. Önceki yasaya göre kürtaj sadece aşağıdaki koşullarda gerçekleştirilebiliyordu;

– Hamilelik annenin akıl sağlığını tehdit ettiği durumlarda (Bu karar ancak iki uzmanın onay vermesiyle alınabiliyordu.)

– Hamilelik polise bildirilen bir ırza geçme ya da ensest ilişkinin sonucunda gerçekleştiyse (Bu durumda kürtaj mutlaka ilk on iki hafta içinde gerçekleştirilmeliydi.)

– Fetus herhangi bir sakatlığa ya da zihinsel bir engele sahip olacaksa (Bu kararın alınması için – iki uzman bulgular konusunda hemfikir olmalıydı.)

– Gebeliğin annenin fiziksel sağlığını doğrudan tehdit ettiği durumlarda(Bu kararın alınması için kadının ve kadının hekiminin onayını almak zorunlu değildi.)

Kaynak: 1