Dinozorlar Dünya’ya nasıl hakim oldu?

200 milyon yıldan daha uzun bir süre önce, Kuzey Afrika Kuzey Amerika’dan ayrılırken ve Atlantik Okyanusu oluşurken, Dünya’nın yüzeyine sıcak lav döküldü. Lav, Birleşik Devletler’i tamamen kaplayacak kadar çoktu ve çoğu yaşam formu için yaşanılmaz koşullar meydana getirdi… Dinozorlar hariç.

Yeni jeolojik keşifler bu iklim felâketinin dinozorların hüküm sürmesi için bir bilet olduğunu öne sürüyor.

Bu zaman, Triassik sonu yokoluşu olarak biliniyor ve Dünya’daki bütün türlerin yarısının soyu tükenmiş oldu. Bilim insanları büyük volkanik patlamaları sorumlu tutuyor, lav ve sera gazı püskürterek iklimin tamamen değişmesine yol açtığını düşünüyorlar.

Mart ayında Proceedings of the National Academy of Sciences isimli dergide yayınlanan araştırmaya göre, volkanların suçlu olduğu üzerinde biraz daha duruluyor, ancak dinozorların yeryüzüne volkan senaryosu ile nasıl hâkim olduğuna ilişkin diğer kanıtları ortaya koyuyor.

Araştırmacı Jessica Whiteside, Rhode Island’daki Brown Üniversitesi’nde paleontoloji uzmanı ve jeolojik bilimler yardımcı doçenti olarak çalışıyor ve şöyle diyor: “Buradaki büyük olay pek çok kişinin dinozorların neden soyunun tükendiğini duymuş olması. Ama ‘Neden geldiler’ sorusu çok daha heyecan verici”.

Ölümden çok hayattaki küçük bir artmaya bakmanın yanı sıra, araştırmacılar fosil avcılığına yeni bir yaklaşım getirmiş. Bulguları kısmen, canavarların kemik kalıntılarından çok kimyasal fosiller üzerine kurulu.

Kimyasal fosiller

Whiteside ve arkadaşları, bazalt olarak bilinen volkanik malzeme ile karışmış göl çökeleklerinde bulunan tarih öncesi yaprak ve odun parçalarının oluşturduğu mumsu yapıda iki karbon izotopunun (aynı elementin farklı nötronlar içeren hali) oranlarına baktılar. Örnekler Kuzey Amerika’nın doğusu ve İngiltere’den geldi. Volkanik patlama işareti olarak, daha hafif izotop olan karbon-12’nin, daha ağır karbon-13’e oranla daha yüksek olduğunu buldular.

Bunun nasıl çalıştığını gösterelim: O zamanlar, kıtalar Pangea adındaki bir süper-kıtayı oluşturmak üzere bir arada bulunuyordu. Dev blok, Kuzey Amerika ve Afrika levhaları kaymaya başladığında kırılmaya başladı. İki levha birbirinden ayrıldıkça, çatlaklar oluştu ve devasa miktarlarda lav püskürmeye başladı.

Lav ile beraber püsküren karbon dioksit gazının, daha ağır izotopa göre daha yüksek karbon-12 izotopu içerdiği biliniyordu. Bitkiler bu gazı fotosentezde ve yeni bitkisel materyal oluşumunda kullandılar. Böylelikle bitkilerin daha hafif karbon içermeleri, volkanik püskürmeler sonucunda oluştuklarını kanıtlıyor.

Sonuçlar, bitki türlerinin yarısının ortadan kalktığını gösteriyor, ayrıca ilk lav püskürmesinde dikenli eğrelti otu sporları ortaya çıkıyor; bu mantıklı, çünkü eğrelti otları volkanik faaliyetle yaralanmış bir çevrede ortaya çıkan ilk bitki türleri olarak biliniyor.

Dinozorlar geliyor

Bunun ardından, araştırma ekibi, aynı kayalarda bulunan hayvan ayak izlerini inceleyen daha önceki bir çalışmadan istifade ederek, crurotarsan olarak bilinen bir grup sürüngenin yokoluşu ile volkan patlamalarının zamanını eşleştirmeye çalıştı. Crurotarsanlar, dinozorların Triassik periyottaki ana rakipleri idi.

Lav akışından sonra, Whideside’ye göre, “crurotarsanlara ait fosil kaydı neredeyse tamamen gitti”.

Sürüngenler, bitkiler ve diğer türlerin nasıl öldüğü ile ilgili olarak, Whiteside, volkanların çevrede ölümcül değişikliklere sebep olduğunu söylüyor. LiveScience’ye verdiği demeçte, Whiteside şöyle diyor: “Okyanusların pH değerinin değişmesiyle kabuk yapan pek çok hayvan öldü, ve bu sera gazı ısınması dinozorların ana rakipleri de dahil olmak üzere pek çok sürüngeni ortadan kaldırmış oldu” (pH değeri bir maddenin asitliği ve alkaliliğini ölçer).

Yiyecek için bir rekabet oluşmayınca, araştırmacılar önceki et yiyen dinozorlar (Tyrannosaurus rex gibi) ve Velociraptorların hâkim olduğunu düşünüyor. Önceki bir çalışmada, burada incelediğimiz çalışmanın da yazarlarından biri olan Paul Olsen (Columbia Üniversitesi, Lamont-Doherty Dünya Gözlem Merkezi), Triassik toplu yokoluşundan sonra teropod (et yiyen dinozorlar) ayak izlerinin çok daha büyüdüğünü ve vücut büyüklüklerinin arttığını söylüyor.

İlk dinozorların volkanik faaliyetlere nasıl dayandığı ve tek başlarına varlıklarını sürdürdükleri hâlâ gizemini koruyor, Whiteside’ye göre “farkında olmayarak sahip oldukları özelliklerin tesadüfen bir araya gelmesi, bu özelliklere sahip olmayan rakiplerine göre yıkıcı olan iklim değişikliklerinden sıyrılmalarını sağladı”.

Kaynak: livescience.com