Nucleus accumbens’ın uyku oluşturucu fonksiyonun moleküler temeli aydınlatıldı

Uyku tüm organizmalarda yaşamın temel davranışlarından biridir. Son yıllarda bir çok çalışma beynin uyku ve uyanıklık periyodunu nasıl kontrol ettiği hakkında bilgiler sunuyor olsa da, halen uykunun gizemi üzerindeki sır perdesi tam olarak aralanmış değil. Araştırmacılar otuz yılı aşkın bir süredir beyinde uyku oluşturucu moleküllerin keşfini gerçekleştirdiler. Bunlar arasında uyku oluşturucu özelliği bulunup en iyi çalışılan molekülerden biri de adenozindir. Son çalışmalar ile beynin Nucleus accumbens bölgesinde adenozin A_2A reseptörlerini ekspire eden sinirlerin motivasyon bağlı olarak uyku kontrolünde önemli rol oynadıkları tespit edildi. Adenozinin bu sinirler için her ne kadar doğal aktifleştirici molekül olduğu düşünülse de, bu bölgedeki adenozinin kaynağı henüz bilinmiyor.

Birçok çalışma astrositlerden yayılan adenozinlerin uyku hissinin artmasında rol oynadığını gösteriyor. Bu çalışmalarda astrositlerin uyku oluşturucu adenozinlerin kaynağı olduğunu hipotezlensede NAc’deki astrositlerin uyku kontrolündeki rolü bilinmemektedir. Geçtiğimiz günlerde yayınlanan çalışmada NAc’ın merkez bölgesinde bulunan astrositlerin ve az miktardaki sinir hücresinin etkisiz hale getirilmesinin hücreler arası adenozin miktarı ile birlikte uykuyu artırdığı tespit edildi.

Tsukuba Üniversitesi Uluslararası Bütünleşik Uyku Tıbbi Enstitüsü’nde araştırmacılar virüsler aracılığı ile spesifik olarak farelerin NAc’ın merkez bölgesinde bulunan astrositler ve az miktardaki sinir hücresini etkisiz hale getirerek farelerin uyku ve uyanıklık sürelerini izlemeye aldılar. Yapılan testlerde NAc’ın merkez bölgesinde bulunan astrositleri etkisiz hale getirilmiş farelerde hücreler arası adenozin miktarının ve uyku sürelerinin arttığını tespit ettiler. Öte yandan, aynı deneylerin adenozin A_2AR nakavtlanmış farelerde herhangi bir etkisi olmadığı gözlemlendi. Bu buluş ile araştırmacılar ilk kez adenozin molekülünün NAc’ın uyku oluşturma fonksiyonunda direkt rol oynadığını belirlemiş oldular.

Kaynakça:

1. Xuzhao Zhou, Yo Oishi, Yoan Cherasse, Mustafa Korkutata, Shinya Fujii, Yoko Takata, Chia-Ying Lee, and Michael Lazarus. “Extracellular adenosine and slow-wave sleep are increased after ablation of nucleus accumbens core astrocytes and neurons in mice” Neurochemistry International volume 124, March 2019, Pages 256-263, doi.org/10.1016/j.neuint.2019.01.020 ücretsiz erişim için tıklayınız