#Bir Magnetardaki İlk Doğrudan Mesafe Ölçümü

ABD Ulusal Bilim Vakfı’nın Çok Uzun Anahat Teleskop Dizisi’ni (VLBA) kullanan gökbilimciler, Samanyolu galaksimizin içindeki bir magnetarda yapılan ilk doğrudan geometrik mesafe ölçümünü gerçekleştirmişler. Bu ölçüm magnetarların, gizemini uzun süredir koruyan Hızlı Radyo Patlamaları’nın (FRB) kaynağı olup olmadığını belirlemeye yardımcı olabilir.

Magnetarlar, son derece kuvvetli manyetik alanlara sahip bir çeşit nötron yıldızı (süpernova şeklinde patlayan dev yıldızların süper yoğun kalıntıları). Tipik bir magnetarın manyetik alanı, Dünya’nın manyetik alanından bir trilyon kat daha kuvvetli. Bu durum, magnetarları evrendeki en manyetik cisimler haline getiriyor. Kuvvetli X-ışınları ve gama ışınları fırlatabilen magnetarlar, geçenlerde FRB’lerin kaynağı konusunda önde gelen adaylardan biri olmuş.

2003 yılında keşfedilen XTE J1810-197 isimli bir magnetar, bu gibi radyo atımları yayan sadece altı nesneden birincisiymiş. 2003’ten 2008’e kadar aynı şeyi yapmış ve sonra on yıl ara vermiş. 2018 yılının Aralık ayında, tekrar parlak radyo titreşimleri yaymaya başlamış.

Gökbilimcilerden oluşan bir takım VLBA’yı kullanarak, XTE J1810-197’yi 2019’un Ocak ayından Kasım ayına kadar ve daha sonra 2020’nin Mart ile Nisan aylarında düzenli şekilde gözlemlemiş. Magnetarı, Dünya’nın Güneş etrafındaki yörüngesinin zıt taraflarından görerek; cismin çok daha uzaktaki arka plan cisimlerine göre bulunduğu konumda hafif bir değişim meydana geldiğini tespit etmişler. Paralaks adı verilen bu etki, gökbilimcilerin geometri kullanarak cismin uzaklığını doğrudan hesaplamasını sağlıyor.

Avustralya’daki Swinburne Teknoloji Üniversitesi’nde yüksek lisans öğrencisi olan Hao Ding şöyle söylüyor: “Bir magnetarda yapılan ilk paralaks ölçümü bu. Ölçüm, cismin bilinen en yakın magnetarlar arasında olduğunu gösteriyor; yaklaşık 8.100 ışık yılı uzaklıkta… Böylelikle, gelecekteki çalışmalarda ana hedeflerden biri olacak.”

ABD Ulusal Radyo Gökbilimi Gözlemevi (NRAO). Ç: O.