#Ethereum 2.0 (Eth 2.0) Nedir? Ethereum Güncellemesi Ne Zaman?

Ethereum blockchain ağının performansını artırmak ve daha geniş çevrelerce benimsenmesini sağlamak amacıyla, ana ağda (mainnet) köklü değişikliklerin yapılacağı güncelleme işlemine Ethereum 2.0 (Eth 2.0) denir.

Ethereum 2.0 ile gelecek en büyük yenilik, Proof of Work (İş İspatı) konsensüs algoritmasıyla çalışan mainnet’in, Proof of Stake (Hisse İspatı) algoritmasına geçmesi olacak.

Ethereum 2.0 ile ağın hızı ve ölçeklenebilirliği daha üst seviyeye taşınacak.

Detaylara girmeden önce her iki konsensüs algoritmasını da kısaca hatırlayalım:

Proof of Work (İş Kanıtı) nedir?

Bilgisayarın, belirlenen bir iş için emek sarf ettiğini ispatladığı yönteme Proof of Work (PoW) denir. İş ispatı en basit tabirle, çok yüksek işlem gücü veya emek gerektiren bir bulmacayı çözmeye benzer. Bulmaca zor olsa da, çözümün sağlamasını yapmak kolaydır.

Bitcoin (BTC) ağında kullanılan PoW algoritması, madencilerin blok oluşturmak için işlem gücü harcadıklarını ispatladıkları yöntemdir. Yüksek miktarda işlem gücü gerektiren görevi başarıyla yerine getiren ilk madenci, bloku oluşturmaya ve konsensüs yapısında belirtilen ödülü elde etmeye hak kazanır.

Bilindiği üzere 11 Mayıs 2020’de gerçekleşen üçüncü „halving (blok ödülü yarılanması)“ işleminin ardından Bitcoin ağında madencilere ödenen blok ödülü 6,25 BTC’ye indi.

İlginizi çekebilir: Bitcoin Halving nedir? Bitcoin blok ödülü yarılanması ne demek?

Proof of Stake (Hisse İspatı) nedir?

Blockchain ağında, belirlenmiş miktarda hisse ya da token sahibi katılımcının blok oluşturma / doğrulama hakkını elde ettiği konsensüs algoritmasına Proof of Stake (PoS) denir. PoS konsensüs algoritması kullanan blockchain ağlarında düğümler (node), Proof of Work (İş İspatı, PoW) algoritmasındaki gibi madencilik yapmazlar. Yetkisi olan kullanıcılar (validator) blokları doğrulama hakkını elde ederler.

PoS algoritmasında en fazla token sahibi olan ya da ağın erken döneminde token alanlar yetki sahibi olurlar.

Algoritma kurallarında nasıl bir şart konulmuşsa o uygulanır, ama genellikle cüzdanında en fazla token olan katılımcılar, blok doğrulama yetkisi elde ederler. Bir başka deyişle, işleme alınan bloku zincire eklemek isteyen katılımcının, mutlaka token sahibi olması gerekir.

Stake etmek (Staking) nedir?

Ağ katılımcısının, sahip olduğu kripto parayı sisteme kilitlemesi karşılığında gelir elde ettiği modele „stake etmek“ ya da „staking“ denir. Doğrulayıcılar, sisteme kilitledikleri süre boyunca tokenlerini transfer edemez, herhangi bir işlemde kullanamazlar. 

Prensip olarak, her ağ katılımcısı tokenlerini kilitleyerek stake edebilir, ancak blok doğrulama hakkı kazanmak ve „staking“ ile ödül elde etmek için her ağın kendine has kuralları vardır.

Blok doğrulama ve stake ödülü kazanma hakkı, genellikle hisselerin oranına göre belirlenir. Söz gelimi, ağdaki toplam varlığın yüzde 1’i kadar tokeni sisteme kilitleyen kullanıcı, tüm blokların yüzde 1’ini doğrulama hakkını kazanır.

İlginizi çekebilir: En sade anlatımla blockchain nedir? Nasıl çalışır?

Tokenlerini sisteme kilitleyen kullanıcılar, hisseleri oranında seçim protokollerine dahil olabilirler. Blockchain ağında en fazla hisse olan kullanıcının, gelecekte yapılacak değişiklikler konusunda en fazla oy hakkı olur.

Ethereum 2.0 staking nedir?

Proof of Stake konsensüs algoritmasıyla çalışan Ethereum 2.0 ağına katılmak ve blok ödülü elde etmek için Ether (ETH) kilitleme işlemine „Ethereum 2.0 staking“ denir.

Ethereum tarafından yapılan resmi açıklamada, sisteme 32 ETH kilitleyen her kullanıcının Ethereum 2.0 ağında onaylayıcı (validator) olabileceği ifade edildi.

Sisteme kilitledikleri ETH karşılığında validator olma hakkını elde eden katılımcılar, başarıyla doğrulayıp onayladıkları her blok için ödül alabiliyor. Katılımcılar isterlerse kendi düğümlerini (node) çalıştırarak blok onaylayıcısı olabiliyor. Konu hakkında yeteri kadar bilgi sahibi olmayan veya kendi düğümünü çalıştırmak istemeyen kullanıcılar içinse, çeşitli hizmet sağlayıcılar üzerinden ETH kilitleme yapmak mümkün.

İlginizi çekebilir: Node ya da düğüm nedir? Nasıl çalışır?

32 ETH sahibi her kullanıcı, Ethereum 2.0 ağında potansiyel olarak validator (doğrulayıcı) olma hakkını elde ediyor.

Resmi açıklamada belirtilene göre, her 6,4 dakikada bir blok onaylayacak kullanıcılar yazılım tarafından rastgele biçimde seçiliyor. Katılımcıların 2 haftada ortalama 1 blok oluşturacakları biçimde dağılım yapılacağı ifade edildi. Blok onaylama hakkı, yazılım tarafından ve tamamen otomatik gerçekleşiyor.

ETH 2.0 staking ile elde edilecek getiri oranının yüzde 4 ila 10 civarında olması bekleniyor.

Ethereum 2.0 ile neden Proof of Stake algoritmasına geçiliyor?

Ethereum yetkilileri tarafından yapılan resmi açıklamada, Ethereum ağını merkeziyetsiz hale getirmek ve daha hızlı çalışmasını sağlamak için Proof of Stake (PoS) algoritmasına geçildiği vurgulandı.

Tıpkı Bitcoin gibi yüksek miktarda enerjiye ihtiyaç duyan PoW algoritması kullanan Ethereum ağı, 2.0 güncellemesiyle birlikte PoS altyapısına geçerek enerji tasarrufu sağlamayı hedefliyor.

İlginizi çekebilir: Bitcoin madenciliği neden zor? Nonce nedir?

Bir başka neden de gerçek manada merkeziyetsiz olmak. Bilindiği üzere PoW algoritmasıyla çalışan ağlarda büyük madencilik havuzları bulunuyor. On binlerce madencilik cihazının tek noktada birleşmesiyle oluşan bu havuzların „merkeziyetsizlik“ mantığına uygun olmadığı düşünülüyor.

Ethereum 2.0, merkezi madencilik havuzları kullanmak yerine, daha az işlem gücüne sahip ama çok daha fazla sayıda olan merkeziyetsiz doğrulayıcı sistemiyle çalışacak. PoW algoritması astronomik işlem gücüne ihtiyaç duyarken, PoS altyapısında daha mütevazı sistemlerle de blok doğrulamak mümkün olacak.

Detaylı bilgi için: DeFi nedir? Merkeziyetsiz finans ne demek?

Eth 2.0 dışında hangi platformlar Proof of Stake kullanıyor?

Tezos, Algorand ve Qtum dahil olmak üzere birçok blockchain ağı zaten PoS konsensüs algoritmasını uyguluyor.

Bahsini ettiğimiz platformlar içinde Tezos, „Liquid Proof of Stake“ ismi verilen, geleneksel Hisse İspatı ile Yetkilendirilmiş Hisse İspatının (Delegated Proof of Stake, DPoS) karışımını kullanıyor. Tezos ağında blokların onaylanması „baking (pişirme)“ olarak tarif ediliyor. Tezos (XTZ) coin sahibi olan herkes, tokenlerini başka doğrulayıcılara geçici olarak devrederek hisse ödülü alabiliyor.

Algorand ise, „Pure Proof of Stake“ adı verilen konsensüs protokolünü tercih ediyor. „Secret self-selection“ diye tarif edilen, blok doğrulayacak kullanıcının rastgele seçildiği sistem kullanıyor. Algorand’ı farklı kılansa, PoS programına katılmayı ve blokları onaylamayı isteyip istemediklerine bakılmaksızın, sadece ellerinde ALGO token bulunduğu için tüm kullanıcıların ödüllendirilmesi. Algorand ile stake ödülü kazanmak için minimum miktar yok. Algorand token sahibi olmanın mevcut getiri oranı yüzde 5 civarında.

Diğer taraftan Qtum, ellerinde token olan herkesin validator (doğrulayıcı) olabileceği ve blok ödülleri için rekabet edebileceği saf bir PoS konsensüsüyle çalışıyor. Qtum ağında staking, yılda yaklaşık yüzde 7 getiri sağlıyor. Minimum stake miktarı yok, ancak daha fazla token sahibi olmak, ağdaki işlemleri doğrulamak için seçilme şansını artırıyor.

EOS ve Cosmos dahil olmak üzere daha birçok blockchain ağı hisse ispatı konsensüs algoritmasını tercih ediyor. Bunların çoğu, DPoS gibi geleneksel PoS konsensüsünün türevlerini kullanıyor.

Stake (Staking) havuzu nedir?

Staking havuzu, birçok kullanıcının bir araya gelerek tek validator (doğrulayıcı) gibi çalışmasını sağlayan yapılara denir.

Stake havuzları, ismi bilinen kripto para borsaları tarafından yönetilir. Binance, Crypto.com ve Kraken gibi borsalar kullanıcıların cüzdan hesapları üzerinden stake havuz programları çalıştırırlar. Bununla birlikte, kişisel cüzdanlarında (soğuk cüzdan) token saklayan kullanıcılara özel de çalışan havuzlar mevcut.

İlginizi çekebilir: Kripto para cüzdanı ve soğuk cüzdan nedir?

Stake havuzlarının en büyük avantajı, kullanıcıların doğrulayıcı olarak seçilme ve ödül kazanma şansını artırmasıdır.

Öte yandan, havuzlarda ödüller tüm katılımcılara dağıtıldığı için genellikle daha az kazanç sağlarlar.

Stake etmenin (staking) artıları ve eksileri neler?

Stake etmek, yatırımcıya pasif gelir sağlarken piyasadaki ani değişikliklere karşı kırılganlık oluşturur.

Staking yöntemi sayesinde, sadece kripto para sahibi olarak pasif gelir elde etmek mümkün olur. Staking ayrıca, blockchain projelerinde aktif bir katılımcı olma imkanı da sunar.

Gelgelelim kullanıcılar, stake ederek kripto paralarını belirli süre boyunca kilitler. Dolayısıyla piyasada ani bir fiyat değişimi olduğunda, kaybı aza indirmek için alım satım yapamazlar. Staking süresi dolmadan kripto paraların kilidi açılamaz.

Ethereum 2.0 ne zaman çıkacak?

Ethereum 2.0 ağının başlangıcı için yapılan ilk açıklamada Ocak 2020 tarihi telaffuz edilmişti, ancak proje defalarca ertelendi.

„Ethereum güncellemesi ne zaman?“ sorusuna an itibarıyla kesin bir cevap verilmiyor. Ethereum 2.0 araştırmacısı olan Justin Drake, Reddit üzerinde yaptığı açıklamada lansman tarihi olarak Ocak 2021 ifadesini kullandı. Ethereum’un kurucu ortağı Vitalik Buterin ise başlangıç fazının (Phase 0) 2020 yılı içinde başlaması gerektiğini savundu.

Consensys.net üzerindeki resmi soru-cevap sayfasında, tıpkı geliştirici Vitalik Buterin gibi Phase 0 için 2020 yılı işaret ediliyor. Phase 1 için 2021 tarihi verilirken Phase 2 ve sonrası için 2021’in sonu ve daha sonra açıklaması yapıyorlar.

İlginizi çekebilir: Kripto Para Borsası Nedir? Bitcoin Fiyatı Nasıl Belirlenir?