#Yeniden Ortaya Çıkan Hıyarcıklı Veba Nedir? Milyonları Öldüren Hastalık Salgına Dönüşebilir Mi?

Dünya yaklaşık 8 aydır corona virüsü ile mücadele ediyor. Çin’de ortaya çıkıp yayılan hastalıktan 10 milyonu aşkın kişi etkilendi, yüz binlerce kişi ise yaşamını yitirdi. Tarihte de pek çok salgın yaşandı. En fazla kayba yol açan salgın ise 100 milyon kişinin yaşamını yitirmesine neden olan veba salgınıydı. Çin ve Orta Asya’dan başlayarak 1347’de Kırım’da bir Ceneviz ticaret merkezini kuşatan Moğol ordusunun vebalı cesetleri mancınıkla kentin içine atmasıyla Avrupa’ya taşınan bu salgınla Avrupa ağır kayıplar verdi ve neredeyse nüfusunun yarısını kaybetti. Milyonlarca insanın yaşamını yitirmesine neden olan veba türünün bubonik (hıyarcılıklı) veba olduğu söyleniyordu. Günümüzde ise yine Çin’de İç Moğolistan Özerk Bölgesi’nde bir kişinin veba şüphesi ile tedavi altına alınması, bu hastalığın geçmişi ve bulaşma biçimlerini de gündeme getirdi. Hıyarcıklı veba nedir, nasıl bulaşır?

Veba salgını, 1347-1351 yılları arasında Avrupa’da büyük bir yıkıma yol açtı ve on milyonlarca insanın hayatını kaybetmesine neden oldu

Tıpkı corona virüsü gibi bu salgın da Çin’de başlayıp Avrupa’ya yayılmıştı. Veba salgınında Avrupa nüfusunun üçte birinin hayatını kaybettiği düşünülüyor

İnsanlık tarihindeki en ölümcül salgınlardan biri olan veba şüphesi yeniden, Çin’de görüldü. İç Moğolistan Özerk Bölgesi’nde bir kişi veba şüphesiyle tedaviye alındı

Veba, hayvanlardan insanlara bulaşıyor. Vebanın birçok türü bulunuyor. Ancak hastalığı insanlara bulaşabilen en yaygın türü bubonik (hıyarcıklı) veba. Orta Çağ’da milyonlarca kişinin ölümüne neden olan veba türünün de bubonik veba olduğu düşünülüyor

Bubonik (hıyarcıklı) veba nedir?

Veba, tarihteki en ölümcül hastalıklardna biri. Bubonik vebaysa, insanlara kolayca bulaşabilen bir veba türü.


Veba mikrobu pirelerde bulunuyor, pirelerden ise farelere geçiyor. Fareler de bu hastalığı insanlara bulaştırıyor. Veba çoğunlukla insanlara; kemirgenlerde yaşayan Yersinia pestis isimli hayvansal bir bakteri nedeniyle bulaşıyor.


Bakteri vücuda girdikten sonra 3 ila 8 gün içinde etkisini gösteriyor. Hıyarcıklı veba bu adı, bulaştığı insanın lenflerinde, kasıklarında ve koltuk altlarında oluşan hıyarcık şeklindeki acılı şişliklerden alıyor.

Bu hastalığa tarihte “kara ölüm” denmesinin nedeni ise deri altında kararmalara neden olması.

Hıyarcıklı (bubonik) veba belirtileri nelerdir?

Belirtileri, yüksek ateş, üşüme duygusu, baş ağrısı, ishal ve bubo adı verilen lenf bezi şişmeleridir. Deri altında ve iç organlarda kanama başladığı zaman da, akan kanın birikmesi sonucu ciltte siyah lekeler oluşur. Öte yandan dil kahverengi ve kuru olabilir. Kan tükürme ve dalgınlık görülebilir. Şişen lenf bezleri ise ağrıya neden olabilir.

Öte yandan veba ciğerleri de etkiliyor, öksürük, göğüs ağrısı ve nefes alma güçlüğüne sebep oluyor. Bakteri kana da karışarak sepsis adı verilen duruma neden olabiliyor. Bu noktada hastalık, doku zedelenmesi, organ yetmezliği ve ölüme varabiliyor.

Hıyarcıklı veba nasıl bulaşır?

Hıyarcıklı veba hem insandan insana hem de hayvandan insana geçebiliyor. Bu nedenle hastalık belirtisi gösteren kişilerin derhal tecrit edilmesi gerekiyor. Veba şu şekillerde bulaşıyor;

– Enfekte olmuş bitlerin insanı ısırması sonucu

– Hastalıklı fare, sıçan gibi kemirgenlerle temas edilmesi

– Hastalık taşıyan hayvan veya kişiden havaya saçılacak damlacıkların nefes yoluna karışması ile vücuda girmesi

Ayrıca kedi köpek gibi evcil hayvanlar da bit ısırıkları veya hastalıklı kemirgeni yiyerek hastalık kapabiliyor. Veba sonucu hayatını kaybeden kişinin cenazesi ile yakın temas eden kişilere de hastalık bulaşabiliyor. Hastalık eğer tedavi edilmezse yüksek ihtimalle ölümcül olabiliyor. Kan ve diğer örnekler üzerinde yapılan laboratuvar testleri de erken teşhis açısından önemli ve hayat kurtarıyor.

Hıyarcıklı veba günümüzde hala görülüyor mu? Tedavi edilebilir mi?

2010 ile 2015 yılları arasında dünya çapında 3 bin 248 vaka bildirildi ve bunların 584’ü hayatını kaybetti. Gelişmiş ülkelerin tamamında ve gelişmekte olan ülkelerin pek çoğunda ortadan kaldırılmış olmasına rağmen Asya ve Afrika kıtalarının bazı bölgelerinde zaman zaman görülebiliyor. Ancak yakın zaman önce Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Madagaskar’da salgınlar yaşandı. Modern tıbbın gelişmesiyle birlikte veba, antibiyotiklerle tedavi edilebiliyor. Ancak erken teşhis son derece önem taşıyor.

Hıyarcıklı veba yeniden pandemiye dönüşebilir mi?

Çin’de İç Moğolistan Özerk Bölgesi’nde bir kişinin veba şüphesi ile tedavi altına alınmasının ardından Çin hükümeti veba taşıma ihtimali olan hayvanların etlerinin yenilmesini yasakladı. Bu da eğer veba doğrulanırsa, salgına dönüşmemesi için büyük bir önlem olacak.

Veba tedavi edilebildiği için ve hızlı müdahale yapılabildiği için olası küresel bir salgın beklenmiyor. Bölgesel olarak yayılım gösterebileceği düşünülüyor. Southampton Üniversitesi’nde mikrobiyolog olarak görev yapan Doktor Matthew Dryden, Moğolistan’daki vakanın hızla tecrit edilmiş olmasının önemine vurgu yapıyor:

“Hıyarcıklı veba, Covid 19’un aksine antibiyotiklerle tedavi edilebiliyor. Durum her ne kadar endişe verici olsa da tek bir vakadan bahsediliyor ki bu vaka da hızla tedavi edilebilir.”

Kaynak: 1