Malezya’da bir Avatar ormanı

Gelin sizi Malezya’nın, film setlerini aratmayan bulut ormanlarıyla tanıştırayım.

Tropik dağ bulut ormanı ilginç bir ekosisteme sahip. Sisten ve rüzgarla gelen bulutlardan ‘nem kapıyor’, halihazırda ormandaki su kütlesine bu şekilde fazladan su girişi sağlanıyor. Su döngüsündeki öneminin yanısıra biyolojik çeşitliliği ve endemik (bölgeye özgü, başka yerde bulunmayan) bitki ve hayvan sayısı oldukça fazla ^[1].

Geçtiğimiz hafta Malezya’daki Cameron yaylasında bulunan bulut ormanını ziyaret etme imkanım oldu. Bunun için yayladaki turlarla anlaşmak ve daracık yollardan arazi taşıtları ile Brinchang dağına çıkmak gerekiyor. Bir diğer seçenek ise tırmanış yaparak zirveye ulaşmak ama şu anda bu coğrafyada yağmur mevsimi olduğu için bu pek tercih edilmiyor. Brinchang dağının yüksekliği 2.032 metre, ki genelde bulut ormanları da 1000 ila 3000 metre arasında bulunuyor.

Bulut ormanlarında mevsimler arası yağış miktarı çok değişkenlik göstermiyor ve bulut örtüsü yıl boyunca görülüyor. Yıllık ortalama sıcaklık ise 1000 metre civarında 18 ila 22°C iken, 3000 metrede 10°C’den az olabiliyor. Dağların sırt kısımlarında bulunan bulut ormanlarında bulutların getirdiği nem dolayısıyla toprak yüzeyi ve bitki örtüsü genelde yosunla kaplı oluyor, yosun ormanı adını da buradan alıyor ^[2].

Peki bir yosun ormanını ziyaret etmek nasıl bir his? Bizim ziyaret ettiğimiz yosun ormanında rehberimiz yosun topaklarını sıkıp suyunu içebileceğimizden bahsedince bunu denemekten geri kalmadım. Suyun tadına tabii toprak tadı da karışıyor. Ama böylesi bir ormanda mahsur kalma durumunda susuz kalmayacağınızı bilmek güzel bir his. Öte yandan zeminde boşluklar olduğu için ve tutunabilecek her yer yosunlu ve haliyle kaygan olduğu için yürürken epey dikkatli olmak gerekiyor. Aşağıdaki fotoğraf yürüdüğümüz rotaya dair bir fikir verebilir.

Bu ormanda pek çok epifit (binici, tüneyen bitki), etçil bitki, orkide bulunuyor. Bölgenin yerlisi rehberimiz bu bitkilerin çoğunun bölgede bitkisel sağlık ürünü olarak kullanılabileceğinden bahsetti. Bu ormanlardaki türleşme dinamikleri, çalışmak açısından oldukça ilgi çekici. Bulut (veya yosun) ormanları organizmalar için bir nevi sığınak. Alçak irtifadaki ormanların yok olması ile birçok canlı yüksek irtifadaki bulut ormanlarına öteleniyor ^[1]. Yazının başında belirttiğim bu ormanlarda gözlenen endemizm (bölgeye özgü türün varlığı) için örnek vermek gerekirse, bulut ormanları dünyadaki tropik orman kütlesinin sadece %2,5’unu oluşturuyor ^{[3, 4]}. Bu sınırlı sayıdaki bulut ormanları dünyadaki tüm endemik kuş alanlarının %34’ünden en az bir kuş türü barındırıyor ^[5].

Malezya’daki Brinchang dağındaki bu ormanı gezmek, oradaki bitki çeşitliliğine tanık olmak oldukça ilginç bir deneyimdi. Avatar filminin setinde hissediyor gibi olmak da cabası.

Teşekkür

Türkay Kondakcı’ya değerli yorumları ve düzenlemeleri için teşekkürler.

Kaynakça

1. Ohsawa, M. (1995). The montane cloud forest and its gradational changes in Southeast Asia. In: L. S. Hamilton, J. O. Juvik, ve F. N. Scatena (Ed.). Tropical montane cloud forests, ecological studies, Vol. 110,
pp. 254–265. Springer-Verlag, New York, New York.
2. Webster G.L. (1995). The Panorama of Neotropical Cloud Forests. In: Churchill S.P., Balslev H.,
Forero E. ve Luteyn J.L. (Ed.), Biodiversity and Conservation of Neotropical Montane
Forestes. Proceedings of the Neotropical Montane Forest Biodiversity and Conservation Symposium.
The New York Botanical Garden, 21–26 June 1993, New York, pp. 53–77.
3. Iremonger, S., C.Ravilious ve T.Quinton (Ed.) (1997). A Global Overview of Forest Conservation. CD-ROM. World Conservation Monitoring Centre and Center for International Forestry Research, Cambridge, UK. Bu adreste de bulabilirsiniz.
4. Kapos, V., Rhind, J., Edwards, M. ve Price, M.F. (2000). Developing a map of the world’s mountain forests. In: Price, M.F. ve N.Butt (Ed.) Forests in Sustainable Mountain Development: A State-of-knowledge Report for 2000. CAB International, Wallingford, UK.
5. Long, A. (1995). Restricted-range and threatened bird species in tropical montane cloud forests. In: Hamilton, L.S., J.O.Juvik ve F.N. Scatena (Ed.) Tropical Montane Cloud Forests, Springer Verlag, New York. pp 47-65.