Uygulanabilir Teknolojilere Japon Yaklaşımı

Dr. Ken Endo

Dr. Ken Endo, Keio Üniversitesi, Tokyo  makine mühendisliği bölümünden mezun olduktan sonra doktora çalışmalarını sürdürmek amacıyla ABD’ye Massachusetts Institue of Technology (MIT)’ye giderek uzun bir süre uygulanabilir ucuz maliyetli teknolojiler üzerine MIT Media Lab ve MIT D-lab’da çalıştı. Bu çalışmaları sürecinde daha çok ayak protezlerinin doğal yürüme mekaniğini kazanması ve kullanıcıyı daha rahat hissetirebilmesi üzerine yoğunlaştı. Günümüz de  ayak protezlerinin hem mailiyeti hemde doğal yürüme mekaniğine uygunluğu konusunda ciddi şikayetlerin olduğunun farkındaydı. Dr. Endo, protezler üzerinde geliştrdiği yay sistemleri ile hem onları herhangi bir enerji desteğine ihtiyaç duymadan çalışmasına hem de düşük mailiyetlerde üretilmesini sağladı. Ama onun bu alana getirmiş olduğu en önemli yenilik ise dizayn ettiği protezlerin doğal yürüme mekaniğine çok yakın şekilde fonksiyonel olması ve kullanıcıların bu protezler ile yürürken hiçbir zorluk çekmemesini başarabilmesiydi. Bu başarısı ile  MIT Technology Review dergisi tarafından 35 yaş altı, dünyanın kaderini değiştirecek yenilikçilere verilen “TR35 “ ödülene layık görüldü. Dr. Endo çalışmaları boyunca Hindistan’a ziyaretlerde bulunup, orada kazalarda ayağını kaybeden insanlar ile konuşarak en uygun teknolojiyi üretmeyi ve bu teknolojileri onların hizmetine sunmayı hedefliyordu. Doktora sonrasında yoksul ülkelerdeki insanların sorunlarına çözüm üretebilmek amacıyla alternatif uygulanabilir teknolojilerin üretilmesi konusunda Japonya’da “See-D” komitesini arkadaşları ile kuran Dr. Endo burada üretikleri basit ama kullanışlı teknolojileri bu ülkelere götürmeyi hedefliyorlar. Dr. Endo, ayrıca Sony bilgisayar bilimleri laboratuvarlarında uzman araştırmacı olarakta çalışmalarını sürdürüyor.

Dr. Ken Endo, 8-9 Temmuz 2013 tarihlerinde uygulanabilir teknolojiler hakkında Prof. Kenji Irie’nin davetlisi olarak  bir dizi konuşma vermek üzere Tsukuba Üniversitesi’ndeydi. Biz de siz değerli Bilim.org okurları için bu konuşmaları takip ettik.

Birinci gün konuşmalarda Dr. Endo, kendisinin geçmiş yıllarda daha çok robotik çalışmalar yürüttüğünü, özellikle robot hayvanlar dizayn etme konularında çalıştığını belirtirken uygulamalı teknolojilerde en önemli hususun; ucuz maliyette ve çözüm hassasiyeti yüksek kapasitede ürünlerin oluşturabilecek projelerin düşünülmesi olduğunu belirtti. Dr. Endo, son zamanlarda çokça gündeme gelen akıllı telefonlar ile sağlık bilgilendirme sistemlerinin entegrasyonunun yakın bir zamanda kliniktede hasta takip sistemlerinin vazgeçilmezlerinden olacağını düşünüyor. Öte yandan kendisinin geliştirdiği ucuz  mailiyetli robotik protezler gibi ürünlerin en can alıcı noktasının; kullanıcıya orijinal ve doğal koşulların sağlanması yönünde önemli çözümler üretiyor olması olduğunu belirtti. Günümüzde her ne kadar ekonomik anlamda bolluktan bahsedilse de bunun toplumların çoğunluğunu oluşturan, ekonomi bakımından piramitin mütevazi katlarında bulunan kesimlere yansıyamadığını, neticesinde gerçekten ekonomik büyüme insanlığa yeterince yardımcı oluyor mu? Sorularına bizleri muhattap bırakıyor. Bir topluma ileri teknolojide ürünler hatta sıcak para vermek o toplumun gerçek refahına ciddi katkılar yapmadığı yaşanan tecrübeler ile sabittir. Dolayısıyla, önemli olan toplumun üretkenliği artırabilecek düşüncelere ve eylemlere kitleri sürükleyebilmektir. Bir başka deyişle, piramidin mütevazi kesimlerinde bulunanlara uygulanabilir teknolojileri nasıl üretilebileceği konusunda eğitimler verilmeli ve bireylerin kendi ürünlerini yarıştırabileceği, gelirler eldebileceği sistemlerin oluşturulabilmesinin mutlak refahın en önemli hususu olarak görülmektedir. Bu noktada bireylerin fikirlerinin gerçekte pratik sağlıyorsa nasıl büyük kitlere ulaştırabileceğini de hesaplaması gerekmektedir.

Dr. Endo, aslında bir ürün üretmek kolay ama onu işlevsel hale getimek işin en zor kısmıdır diye belirtiyor. Bir teknolojiyi hayata geçirirken mevcut sorunu çok iyi bilmek ve çözüme yönelik sağlam gözlemler yapmak gereklidir. Dr. Endo, Hindistan’da inşaat sektöründe kullanılmak üzere bir takım tarım atıklarını kullanarak üretilen pirketlerin, tarım atıklarının kömürleşme sürecinde yaydıkları kimyasalların çocuklar için öldürücü düzeyde olduğunu gözlemlendiğini ve sonuç olarak geliştirilen portatif pirket yapma cihazı ile bireylerin bu atıklar ile temas kurmasını engellediğini ve bu sayede çevresel bir kirlilikten toplumun kurtulduğunun örneğini verirken üretilen cihazın mailiyetinin de çok ucuz olduğunu belirtiyor. Bunu gibi birkaç örnekten daha bahseden Dr. Endo, uygulanabilir teknolojinin çözüm olabileceği sorunları öğrenmek, anlamak ve neticesinde yenilik oluşturarak kitlere ulaşmanın işin basitçe özeti olduğunu belirtiyor. Bu noktada yapılan en önemli adımın ise düşünceyi dizayn etmekten geçtiğine inanıyor. Dr. Endo, arkadaşları ile beraber kurdukları komitede  gönüllülere, öğrencilere yenilik üretirken çıkılacak fikir yolculuğunun nasıl yapılması gerektiğinin eğitimini de vermekteler. Düşünce masası olarak adlandırılan bu bölümün bir örneğini de Tsukuba Üniversitesi’nde sergileyen Dr. Endo, öğrencilere yoksul ülkelerdeki problemleri gösteren 28 adet fotoğraf göstererek bu fotoğraflardaki gerçekleri ve herkese göre düşündükleri bulguları yazmalarını istedi. Günün sonunda ortaya çıkan düşüncelerden ortak kabul gören fikirler seçilerek bu bulgular ışığında üretilebilinecek teknolojilerin protipleri dizayn edildi.

Etkinliğin ikinci gününde, dizayn edilen protiplerin nasıl bir iş planı ile yönetileceğine dair düşünceler tartışıldı. Hedef kitleden iş ortaklarına,  tanıtım ve pazarlama stratejilerine kadar detaylı bir tartışma sonucunda muhtemel senaryolar üzerinden en uygun olanı belirlendi. Sonra protiplerin basit bir örneği mukavvalar kullanılarak yapıldı. Artık, fikri üretenlerin bunu katılımcılar ile paylaşacağı senaryoları oynama vaktiydi. Gruplar sırasıyla kendi ürettikleri uygulanabilir ürünlerin yoksul bölgelerdeki toplumlarca nasıl karşılanacağını ve nasıl yayılacağını sahnede sergilediler. Günün sonunda yoksulluk içerisinde bulunan toplumların hayatını kolaylaştırabilecek bir birinden önemli pratik ve o bölgenin kayankları üretilebilecek ucuz mailiyetli  dört ürün ortaya çıktı.

Bu sırada biz de siz değerli bilimseverler için ayaküstü Dr. Ken Endo ile kısa bir söyleşi gerçekleştirdik.

Öncelikle kısaca kendinizden bahseder misiniz?

Ben Ken Endo. Şu anda Sony Bilgisayar Bilimleri Laboraturaları’nda uzman araştırmacı olarak çalışıyorum. Senin de bildiğin gibi geçen yıl Massachusetts Institue of Technology (MIT)’de Media Lab’da doktoramı tamamladım. Yaklaşık 7 yıl önce yoksul ülkelerde uygulanabilinir robotik protez cihazları üzerinde çalışmaya başladım. Şimdilerde de robotik ve uygulanabilir teknolojiler üzerinde çalışmalarımı yürütmekteyim.

Bildiğim kadarıyla makine mühendisliği geçmişinden geliyorsunuz. Sizi hangi duygular robotik ve uygulanabilir teknolojiler konularında ilgili yaptı?

Aslında daha başından beri insansı robotlara karşı ilgiliydim. Ama MIT’ye gittikten sonra bulunduğum laboratuarlarda uygulamalı teknolojiler üzerine çalışmalar yapılıyordu. Daha sonra ben de bu alanlarla da ilgilenmek istedim. Yapmak istediğim robotik teknolojileri protez cihazlarına uygulatabilmekti, çünkü hala robotik cihazların maliyeti çok yüksek ben bu maliyeti nasıl olur da aşağılara çekebilirimi çalışmalarım süresince düşündüm. Öte yandan, yoksul toplumlardaki protez sorunlarına çözümler bulmak ve onlar için en ucuz ve en doğal robotik protezleri üretmeyi hedefledim. Bu hedef dogrultusunda bir çok kez Hindistan’ın yoksul kesimlerini ziyarette bulundum. Robot teknolojileri gerçekten önemli bir potansiyele sahip. İşin hem bilimsel kısmı hem uygulama kısmı zor ama halen robot teknolojileri protez cihazlarına en önemli çözümleri sunabilecek ufka sahip.

Doktoranızı bitirdikten sonra Japonya’ya döndünüz ve “See-D” komitesini kurdunuz. Bu komitenin bildiğimiz kadarı ile amacı yoksul ülkelerdeki toplumların sorunlarına çözüm oluşturabilecek uygulanabilir teknolojiler ile üretilmiş ürünleri japonya’da kurgulayıp bu ülkelerde hayata geçirmektir. Siz bu amacı gerçekleştirirken ne gibi zorluklar ile karşılaştınız?

Tabi öncelikle yerel halkı hiç tanımamamız bir dezavantaj. Örneğin, Hindistan’a gittiğimde ekonomilerin, kültürlerinin, inançlarının benim gibi bir japona göre çok çok farklı olduğunu gördüm. Bundan dolayı eğer bu ülkelere teknolojiler üretmek istiyorsak onları ve değerlerini anlamamız gerekiyor. Bu da bizim için gerçekten işin en zor kısımlarındandı.

Peki sizi hangi düşünceler yoksul ülkelere uygulanabilir teknolojiler üretip sorunlarını çözmeye yönelik amaçlar geliştirmeye itti?

Gerçekten cevaplanması çok zor bir soru ama basitçe ben bir mühendisim ve amacım sorunlara pratik çözümler üretmektir. Japonya gibi endüstirisi gelişmiş ülkelerde çözümler üretebilmek ve bu kapsamda teknolojiler geliştirmek çok da zor değil. Öte taraftan, yoksul ülkelerde yerel kaynaklar ile teknoloji üreterek sorunlarına çözümler bulmak daha zor ama bir o kadar da ufuk açıcı. Sanırım bu duygu benim ilgimi bu ülkelere yöneltti.

Dr. Endo son olarak sizi takip etmek isteyecek Bilim.org okurları için tecrübelerinizde aktarmak istediğiniz veya paylaşmak istediğiniz tavsiyeleriniz nelerdir?

Çalışmak. Kendilerinin takip ettiği profesyonel alanların bilgi ve yeteneklerini kazanabilmek için çalışmak. Çalışırken de her zaman laboratuvarlara kapalı kalmamak gerekiyor yeri geldiğinde dışarıyı gözlemlemek disiplinler arası bakabilmek, iletişim ağları geliştirmek zamanımızda önemli işleri başarabilmek için gerekli özelliklerdir.

Dr. Ken Endo, bize vakit ayırdığınız için çok teşekkürler.

Değerli okuyucular, Dr. Endo’ya prestijli ödüller kazandıran projesini anlattığı TED konuşmasınıda sizlerin bilgilerine sunuyoruz.