Çin’de Kültürel Mitoloji ve Global Liderlik

“Shen-hua” Çin liderliğini anlamak açısından önemli bir terimdir. Shen Tanrı, kutsal anlamına gelirken hua hitap ve sözlü anlatımdır. Shen-hualar Çin kültürünü, Çin liderliğini ve günümüz Çinli iş insanların sahip oldukları mirası anlamak açısından temel başvuru kaynağıdır.

Çin, yaklaşık 5000 yıllık tarihiyle en eski medeniyetlerden biridir. Çin’de bugüne kadar dört farklı politik sistem egemen olmuştur. Bunlar sırasıyla feodal, emperyal, cumhuriyetçi ve komünist sistemlerdir. Çok geniş bir alana yayılmış olmasının bir sonucu olarak Çin’de 56 farklı ulustan insan yaşamaktadır, Han, yaklaşık 1,3 milyar kişiyle en kalabalık gruptur.

1966-76 yılları arasındaki kültürel devrim sürecinde Po Si Jiu kampanyasının temeli 4 şeyi yıkmak üzerineydi: eski düşünceler, eski kültür, eski gelenekler ve eski alışkanlıklar. Bu dönemde kültürel yapılar, heykeller ve mitik tapınaklar yıkıldı, mitlerin ve hikayelerin anlatımı tabu haline geldi. 1984 yılında devlet San Tao Jicheng projesi kapsamında mitlerin, hikayelerin, şarkıların, deyimlerin ve şiirin yeniden toplanması ve bir koleksiyon haline gelmesine karar verdi.

Çin kozmolojisinin merkezi organizmal bir süreçtir. Bir başka deyişle, kozmosun tüm parçaları organik bir bütüne bağlıdır ve hepsi birbirine uygun şekilde hareket etmektedirler ki bu da yaşam sürecini oluşturmaktadır. Dolayısıyla bir parçadaki değişim, şüphesiz sistemin diğer parçalarını da etkilemektedir. Bu bilgiler ışığında, iyi ve kötü birbirinden ayrı düşünülememektedir. Kozmos; zamanı, durumu, liderleri, ilişkilerini ve olayların akışını kapsamaktadır. Önemli günler için belli tarihlerin seçimi ve bir mekandaki doğru enerji akışını sağlamak için kullanılan feng shui yöntemleri gibi tercihler iyi olanı çekmek, kötü olanı itmek için yapılmaktadır. Bir başka örnek vermek gerekirse, Batı kültüründen farklı olarak önce aile isminin, daha sonra kişinin kendi isminin kullanılması sosyalleşme sürecini iyileştirmek adına yapılmaktadır.

Eski Çin Mitolojisine Genel Bakış

Çin mitolojisinin evrimi hayal gücü ve zaman içinde yeniden yorumlamalarla bugünkü şeklini almıştır. Saunders’e göre (2007) bir mitik figürün yaklaşık altı farklı ismi vardır. Aşağıda ele alınan mitler Çin’in en yaygın mit örnekleridir.

Sarı İmparator Huang Di

Sarı İmparator’un saltanat mitinin tarihi milattan önce 2600’lü yıllara kadar gitmektedir. Zhuanxu, Di Ku, Tang Yao ve Yu Shun ile birlikte beş efsane kralın ilkidir. Annesi Fubao 24 aylık gebelikten sonra gök gürültüsü ve ışıklar içinde Huang Di’yi dünyaya getirmiştir. Güneyi gösteren pusulanın icadıyla kazandığı savaşlarla ünlüdür. Zamanla bir savaşçıdan, bir kural koyucuya dönüşmüştür. Savaş sanatı, ideogramlara bağlı yazı sistemi, astronomi, günlük takvim, mimari yapı ve kıyafet gibi birçok konuda keşifler gerçekleştirerek zamanının “altın çağ” olarak nitelenmesini sağlamıştır. Aynı zamanda 24 yüzyıldır süren geleneksel Çin tıbbının temellerini Sarı İmparator atmış, taoizmin de başı olması nedeniyle insancıl ve erdemli bir yönetim sistemi kurmuştur.

Lakabının sarı imparator olması, sarı yeryüzü, sarı nehir, sarı kraliyet kıyafetleri ve sarı benizli insanlardan oluşan halkından gelmektedir. 100 yıllık hükümdarlığının ardından bir ejderhaya binerek güneşe doğru yol almış, böylece ölümsüzlüğe kavuşmuştur. Her yıl 4 nisanda geleneksel Çin günü kapsamında Çinliler Sarı İmparator’a saygılarını göstermektedirler.

İlk İmparator Qin Shi

Çin’in ilk imparatoru olan Qin Shi, 12 yaşında başladığı hükümdarlığını 50 yıl sürdürmüştür (M.Ö 260-210). Yollar, kanallar ve Çin seddini yaptıran Qin Shi, Çin’i bir ulus olarak kurmuş kişidir. Sağlığı yerinde olan her erkeğe bir yıllık askerliği zorunlu kılmış, güçlü ordusuyla sınırlarını oldukça genişletmiştir. Güçlü bir lider olarak aynı zamanda para ve yazı sistemini, yasal kodları ve bürokrasiyi standart hale getirmiştir. Qin Shi’nin mezar alanında sonraki yaşamı için bugün Xian’ın askerleri adıyla bilinen bir ordu da gömülmüştür. Aynı zamanda kendisine çocuk vermemiş 300 cariye de Qin Shi ile birlikte canlı olarak gömülmüştür.

Batının Ana Kraliçesi Xiwang Mu

En yüksek rütbeli Çin tanrıçası olan Batının ana kraliçesinin mitleri MÖ 985 yılına kadar gitmektedir. Saf altından yapılma bir sarayda yaşamakta, beyaz bir vinçle yolculuk etmekte,  mavi kuşları haberci olarak kullanmaktadır. 9 oğlu ve 24 kızı vardır.

Sekiz Ölümsüz

Çin mitolojisindeki Daoist geleneğin bir diğer önemli öğesini de Sekiz Ölümsüz olarak adlandırılan sekiz kişi ve onlarla ilgili mitlerdir. Anlatılara göre bu sekiz kişi aslında oldukça sıradan kişilerdir fakat Daoizmin temel fikriyatını mükemmel bir şekilde uygulamış, hayatın özüyle mükemmel bir şekilde birleşmişler ve bu sebeple de ölümsüzlüğe hak kazanmışlardır. Günlük hayatın 8 faktörünü, hayatın 8 aşamasını, vücudun 8 bölgesini, 8 yönü ve Konfüçyüs’ün 8 değerli öğesini temsil etmektedirler. Sekiz, Taoizmin ve I Ching’in sayısal temelini oluşturur. Çin kültüründe uğurlu sayı olan sekiz, aynı zamanda refahın simgesidir.

Sekiz Ölümsüze dair ilk anlatıların tam olarak ne zaman çıktığı bilinmemektedir. Bununla birlikte genel kanı 14. yüzyıl civarında, yani diğer mitlere oranla oldukça geç ortaya çıktığına yöneliktir. Sekiz ölümsüz, yaşamın farklı alanlarından insanları temsil eder: genç, yaşlı, erkek, kadın, sivil, asker, fakir, zengin, hasta, kültürlü ve soylu. Çiçek, kılıç, flüt gibi araçlar taşıyan sekiz ölümsüzün bu araçları kullanarak iyi bir yaşam sağlayabileceklerine ve kötülükle mücadele edebileceklerine inanılır.

Maymun Kral

“Maymunun Miti: Batı’ya yolculuk” 16. Yüzyılda yazılmış ve birçok filme, operaya ve şova ilham vermiştir. Hikaye, tarihte gerçekten var olduğuna inanılan bir 7. Yüzyıl keşişinin Hindistan’a giderek Buda’nın kutsal sutralarının Çin’e geri getirilmesini konu etmektedir. Maymun, hikayede önemli bir karakterdir. Batının Ana Kraliçesi’nin şeftalilerini çalmış ve yemiş olduğu için ölümsüzleşmiş Maymun’un isteği tanrıların tanrısı olarak evrene hükmetmektir. Çin edebiyatında dört büyük eserden biri olarak kabul edilen Batı’ya Yolculuk adlı romanın ana karakterlerinden biridir. Romanda Budist sutraları getirmek için Hindistan’a giden rahip Xuanzang’a eşlik eden ve tehlikelerden koruyan, olağanüstü dövüş yeteneklerine sahip bir karakterdir.

İnanılmaz derecede güçlüdür; 13.500 jīn (8.100 kg) ağırlığındaki Ruyi Jingu Bang (altın uçlu akıl sopası) adlı sopasını rahatlıkla taşır. Ayrıca oldukça da hızlıdır, havada attığı bir takla ile 54.000 km uzağa gidebilir. Farklı hayvan ve cisimlere dönüşmesini sağlayan 72 dönüşüm bilir, ancak insana dönüştüğünde kuyruğunu dönüştüremez. Cennetin en iyi generalleriyle karşılaşabilecek kadar yetenekli bir dövüşçüdür. Saçının her teli kendisinin bir kopyasına, çeşitli silahlara, hayvanlara veya eşyalara dönüşebilir. Rüzgara ve kısmen suya hükmeden büyüler bilir, şeytanlardan korunmak için büyülü çemberler oluşturabilir ve insanları, şeytanları veya tanrısal varlıkları dondurabilir.

Maymun, aklın ve düşüncenin kontrol altında tutulması gerektiğinin sembolüdür. Domuz fiziksel arzu ve zevkleri, keşiş ise benmerkizciliği, korkusu ve naifliğiyle insanı temsil etmektedir. Hikayede Buda, Lao Tzu ve Konfüçyüs de çatışan inançlar olarak değil, evrensel güçleri temsilen hikayede bulunmaktadırlar.

Şefkat ve Merhamet Tanrıçası Kuan Yin

Hindistan’da Avalokitesvara olarak bilinen Kuan Yin’in popülerliği Çin’in sınırlarını aşmış, tüm Asya’ya yayılmıştır. Bir buda olan Kuan Yin farklı şekillere girebilir. Hindistan’da erkek olarak kabul edilirken Çin mitolojisine kadın olarak girmiştir. Hikayesinin de farklı versiyonları mevcuttur. Çin versiyonunda kralın üçüncü kızı olan Kuan Yin, henüz bebekken vücudundan tüm sarayı aydınlatabilen bir ışık yayılıyordu.

Evlilik çağı geldiğinde, ailesinin seçtiği adayı reddederek geleneği bozdu. Çünkü hastalığa, yaşlılığa ve ölüme karşı durabilen biriyle evlenmek istiyordu. Geleneğin bozulmasına çok kızan babası Kuan Yin’in manastıra kapatılmasına ve idamına karar verdi, fakat bir kaplan onu manastırdan kaçırdı. Bir zaman sonra kral hasta oldu, hastalığının tek çaresi saf ve kesinlikle bencil olmayan bir kişinin gözlerinden ve kollarından yapılacak bir iksirdi. Bir … bu fedakarlığı yaptı ve kral iyileşti. Saygılarını sunmak üzere bu kişiyi araştırdığında, onun Kuan Yin olduğunu öğrendi ve kendisinden af diledi. Ayrıca Kuan Yin’in saflığını ve iyileştirme gücünü yüceltecek bir heykel yapılmasını emretti. Böylece Kuan Yin, acıları dindiren, iyileştirici şefkat tanrıçası oldu.

Farklı versiyonları ve farklı hikayeleri olan Kuan Yin’in Çin mitolojisi açısından önemi Konfüçyüs ve Buda arasında bir köprü işlevi görmesidir.

Çin Liderliğine Genel Bakış

Çin liderliğinin birtakım özellikleri batı kültürüyle bağdaştırılabilir olsa da, Çin’in zengin tarihsel gelişimini anlamak için mitleri iyi çözümlemek gerekmektedir. Yukarı kısaca bahsedilen mitler Çin liderlik özelliklerini büyük ölçüde temsil etmektedirler. Bu anlamda öne çıkan başlıca özelliklerden bazıları hiyerarşik güç, başkaları için yol gösterici olmak, sürdürülebilir barış ortamında çatışmaları dengede tutmak, problem çözme yeteneğidir.

Çin mitleriyle ortaya çıkan birtakım özellikler günümüzde Hofstede’nin kolektivizm ve güç mesafesi, Manz ve Sims’in kendi kendine yönetim ve Ackerman’ın dönüşümsel değişim gibi bazı liderlik düşünceleriyle bağdaştırılabilse de; kültürel bağlamda anlam bakımından batı kültüründen ayrışmaktadır. Örneğin kendi kendine yönetim batı kültüründe motive etme ve kişinin hedeflerini örgütsel performansını destekleyecek şekilde yönlendirmesi olarak anlaşılmaktadır. Çin’de ise aynı kavram kişi kozmolojik sistemin bir parçası olduğundan, Konfüçyüs prensiplerine göre temel bir değer ve manevi bir gerekliliktir. Çin mitleri özellikle kendi kendini muayene ve düzeltme gerektiren manevi sorumluluklar üstünde durmaktadır. Çin’deki en etkin geleneksel felsefe olan Taoizm, Konfüçyüsizm ve Budizm’in üçü de bu görüşü desteklemektedir.

Hofstede (1997) çalışmasında Çin’de güç mesafesinin büyüklüğüne değinmiştir. İçsel güç ve liderlerin sorgusuz otoritesi bu duruma iyi bir örnektir. Çinli liderler French ve Raven‘in sınıflamasına göre de farklı tipte güç kullanmaktadırlar. Bu bağlamda Sarı İmparator’un uzman gücü, Ana kraliçenin ödüllendirme gücünü kullandığı söylenebilir. Bunlara ek olarak, kişinin yaşına, ailesinin sosyal statüsüne ve kişilik özelliklerine göre de güç meşrulaşmıştır. Özellikle Çinli aile şirketlerinde güç, yaşa ve aile içindeki statüye doğru orantılı şekilde kullanılmaktadır.

Çağdaş Çin Liderleri

Çin’de farklı siyasi rejimlerin mitlere yaklaşım ve bu mitleri sembolik olarak kullanım biçimleri dikkat çekicidir. Örnek vermek gerekirse, Komünist parti 1980’li ve 90’lı yıllardaki söylemlerinde ve kampanyalarında sık sık Sekiz Ölümsüz’e atıfta bulunmuştur.

Günümüz Çinli liderlerin binlerce yıldır söylenegelen mitleri ve arketipleri farklı şekillerde temsil ettiklerini söylemek yanlış olmayacaktır. Doğaldır ki hiçbir modern Çinli lider belli bir mitik figürün tüm özelliklerini göstermemektedir; fakat bazı liderlerin belli mitlerin özelliklerini yansıttıkları görülebilmektedir. Bu bağlamda, aşağıda kendi sektörlerinde başarılı Çinli liderlerden örnekler verilmektedir.

Zhang Ruimin (Haier Co.)

Çok saygı duyulan bir iş adamı olan Ruimin 1984 yılında performansı iyi olmayan, küçük bir buzdolabı fabrikasına müdür olarak getirilmiştir. 20 yıl içinde bu işi Haier grup şirketine dönüştürmeyi başarmıştır. 2005’te 50bin çalışanıyla 100 ülkede satış yapan şirket 2004’te Financial Times ve PricewaterhouseCoopers yaptıkları bir araştırma sonucu Haier’i dünyanın en saygın şirketlerinden biri ilan etmişlerdir.

2005’te Financial Times tarafından yapılan dünyanın en saygı duyulan 50 iş liderleri listesine girebilen tek Çinli olan Zhang, Çin’in de en güçlü 25 iş insanı arasında yerini almıştır. Çin bilgeliği ile uluslar arası yönetim prensiplerini yenilikçilik ve mükemmeliyet odaklı bir perspektifte birleştirerek fark yaratmıştır.

Kusurlu bir buzdolabını kendi evinde şahsen dev bir çekiçle parçalamış ve tüm kusurlu buzdolaplarının aynı şekilde imha edilmesini sağlamıştır. Kusurlu üretimin kabul edilemeyeceğinin bir göstergesi olan parçalanmış buzdolabı bugün hala Haier müzesinde saklanmaktadır.

Çatışma yönetimi ve sorumluluk konularındaki tavrıyla Zhang Sarı İmparator’la özdeşleştirilebilir. Çin kozmolojisinin temeli olan zıtların birlikteliği, yaratım için yıkım ve sorunların çözümünde yenilikçilik ve bilgi kullanımı Zhang’ın liderliğinde açıkça görülmektedir. Sarı İmparator’a benzer şekilde yetenekli insanlarla örülü, dinamizm odaklı bir örgüt kültürü yaratmıştır.

Sör Li Ka-Shing (Hutchison Whampoa Ltd.Şti. ve Cheung Kong Holding) – Süpermen

Sör Li Ka-Shing Hutchison Whampoa Ltd. Şti. ve Cheung Kong Holding’in başkanıdır. 1928 yılında doğan Li, babasının ölümüyle 15 yaşından önce okulu ailesine destek olmak üzere bırakmıştır. 2007’de Forbes dergisinde Li Ka-Shing’in yaklaşık 23 milyar dolar servetiyle dünyanın en zengin dokuzuncu kişisi olduğu ilan edilmiştir.

“Süpermen”, Li’nin iş yaşaımdaki lakabı olmuştur. Liderlik özelliklerinin arasında sıkı çalışma etiği, vizyon sahibi olmak başı çekmektedir. Kendi kendine öğrenme konusuna da çok önem veren Li’nin başarı öyküsü Qin Shi özdeşleştirilebilir. Qin Shi’nin Çin Seddi’ni inşa ettirmesi ülkesinin sınırlarını kesin olarak belirmlemek ve onu korumak amacı gütmekteydi. Oğulları Victor ve Richard’ı da iş hayatına sokmuş olan Li de benzer korumacı ve ailevi sorumluluk kimliğini göstermektedir. Bunlar aynı zamanda Konfüçyüs öğretisine uygun özelliklerdir.

Güvenilir ve ileri görüşlü olması Li’yi başarıya ulaştırmış, uluslar arası arenada saygı görmesini sağlamıştır. Onun gibi geleceği öngörerek krizi fırsata dönüştürebilen az sayıda iş insanı vardır.

Cheung Yan (Nine Dragons Paper Ltd.) – Kağıt Kraliçesi

Cheung Yan küresel bir kağıt dönüştürme şirketi olan Nine Dragons Paper Ltd. Şti.’nin kurucusu ve başkanıdır. 2006 yılında dünyadaki en zengin kadın girişimcisi^[2], aynı zamanda 3,4 milyar dolarlık servetiyle Çin’in en zengin kadını olmuştur.

Cheung gizliliğe önem veren, vizyon sahibi, çok çalışkan, hızlı öğrenen, akıllı ve enerjik bir iş insanıdır ve özellikle adil olmasıyla tanınmaktadır. Konfüçyüs’ün başlıca prensiplerinden olan aileye önem verme ve ailevi değerlerin korunması Cheung’da mevcuttur. İyi zamanda ve kötü zamanda ailesine destek olmuştur.

Cheung’un hayatının ilk döneminin kültürel devrime denk gelmesi birçok kritik ders almasını sağlamıştır. Bu dönemdeki deneyimleri devletle yakın ilişkiler kurmasını ve uluslar arası ticaret anlamında köprüler kurmasına yardımcı olmuştur. Bu faktörlerin yanı sıra başarısında uluslar arası ticaret konusundaki derin bilgisinin büyük etkisi vardır.

Küresel Etkiler ve Pratik Uygulamalar

Üzerinde durulan üç iş insanı da mitolojik Çin liderlerinin birtakım özelliklerini yansıtmaktadırlar.  Mitik figürler doğrudan rol model değildirler; fakat özellikle günümüz Çin liderlerinin sosyalleşme süreçlerinde kendilerini göstermektedirler. İdealleri yaklaşık 4600 yıl önce çizilmiş mitler ve liderlik özellikleri bugünkü profesyonellerde açıkça görülebilmektedir. Dört liderde de bulunan ortak özelliklere rastlamak mümkündür. İş odaklılık, öğrenme ve çevresel değişikliklere uyum gösterme yeteneği bunlardan bazılarıdır. Tao, Konfüçyüs ve Buda öğretilerinin liderlerin günlük yaşantılarında etkili olduğu söylenebilir. İnsanlık görevi, sorumluluk duygusu, sosyal hiyerarşi ve aileye verilen önem bu öğretilerin özelliklerindendir.

Aile Li ve Cheung’de görüldüğü üzere çok önemli bir yapıdır.  İki örnekte de küresel boyutta olmalarına rağmen şirketlerdeki aile kontrolü çok üst düzeydedir ve genç jenerasyon mensuplarına şirketteki anahtar pozisyonlara yerleşme imkanı verilmektedir. Konfüçyüs öğretisine de uyumlu olarak, genç jenerasyonun sorumluluk bilincine sahip olması ve ailesinin geleneğini sürdürmesi beklenmektedir.

İşyerindeki sosyal ilişkiler de belirgin şekilde düzenlenmiştir. Çalışanların yöneticilerine saygı göstermesi ve uyumun bozulmaması için verilen görevleri en iyi şekilde yerine getirmesi; liderin de adil ve doğru şekilde iş gücünü yönetmesi beklenmektedir. Çin kültüründe pozisyonun verdiği sorumluluk ve gücün yanı sıra liderin taşıdığı aile adı, yaş, sorumluluk ve sosyal statü gibi faktörler de güç kaynakları olarak değerlendirilebilir. Çin iş dünyasında kişisel değerler ve maneviyat en az mesleki başarılar kadar önemlidir. Çin’in batı kültürüyle benzeştiği durumlar kadar ayrıldığı noktalar da vardır. Örneğin; Batılı iş insanları her seferinde tek eyleme, tek projeye odaklanmış hareket ederlerken Çinli iş insanları daha uzun dönemli ilişkiler kurmak istemektedirler. Ya da şirketteki önemli pozisyonlara aile üyelerinin yerleştirilmesi Çin’de son derece doğal karşılanırken Batı kültürleri bu durumu genellikle akraba kayırma güdüsüne^[3] indirgeyerek negatif algılamaktadırlar.

Çinli liderler için mitler tarihsel öz bilince varılması ve gerçeklerin değerlendirilmesi açılarından önemli ve değerlidir. Küresel liderlik açısından düşünüldüğünde, kültürler arası işbirlikleri ve iletişim sağlamak, rekabet ortamında geri kalmamak adına yaşam boyu öğrenmeye yönelmek ve bilgiyi zorlukları avantaja çevirmek için kullanabilmek çin mitolojisinin liderlik nosyonuna kattığı değerlerdir.

Tartışma ve Sonuç

Oxford’un Asya Mitolojisi Sözlüğü (A Dictionary of Asian Mythology) Çin mitolojisini tanımlarken şu ifadeye yer verir: “Çin mitolojisi, tarih, efsane ve mitin bir karışımıdır.” Tarihçilerin MÖ 12. yüzyıl sıralarında oluşmaya başladığını varsaydıkları Çin mitolojisinin en önemli kısmı ise yazılı dönemde, daha sonraları ortaya çıkmıştır. Çin mitolojisi, yaratılış mitleri, halk söylenceleri ile folklorik öğeler, tarihi olaylarla karışmış bir mit yapısı, efsanevi, tanrısal krallar barındıran kral listesi ile göze çarpar.

Mitler, Çin kültürüne açılan pencereler olarak değerlendirilebilmektedir. Farklı politik dönemlerin mitolojiye olumlu ve olumsuz yönde yaklaşımları ve kampanyalarında kullanmaları bu durumun en belirgin göstergesidir. Çin mitolojisinde ve genel olarak Çin kültüründe ideal yönetici fikri büyük önem taşımaktadır. Bu sebeple mitin ve tarihî gerçeklerin karışık olduğu ideal yöneticilerin hikâyeleri Çin mitolojisinde önemli bir yere sahiptir.

Çin mitolojisindeki ideal yönetici fikri açısından önem taşıyan bir başka kavram da Beş İmparator kavramıdır. Buna göre adı anılan Beş İmparatorun ilki Sarı İmparatorken diğer dördü şu isimlerdir:

Gao Yang, Zhuan Xu (顓頊) (MÖ 2500 dolayları): Sarı İmparator lakaplı Huang Di’nin torunu olduğuna inanılan bu imparatorun cennet ile dünya arasındaki bağlantının yok edilmesini emrettiğine inanılır ve kendisi sert bir yönetici olarak tanımlanırdı.

Gao Xin, Di Ku (帝嚳) (MÖ 2400 dolayları): Yeni birçok çalgının icat edilmesini emrettiğine inanılır ve Zhuan Xu’nun kuzeni olarak tanıtılır.

Yao, Tang Di Yao (堯) (MÖ 2300 dolayları): Sade ve mütevazı bir yaşam yaşadığı düşünülen Yao, özellikleri hasebiyle Konfüçyüs tarafından örnek bir yönetici olarak anılmıştır. Mitlere konu olan bir başka yönü de, yönetmeye uygun olmayan oğlu yerine oğlu olmayan birisini kendisine varis ilan etmesidir.

Shun, Yu Di Shun (舜) (MÖ 2300 dolayları): Konfüçyüs taraftarları tarafından övgüye mazhar olan bir başka imparatordur ve İmparator Yao’nun halefidir.

İdeal imparatorun yanı sıra Çin mitolojisi kötü imparator fikrini betimleyecek isimleri de içermektedir. Kötü imparatorlara dair mitler genelde hazin sonlara sahiptirler ve böylece ilâhî güçlerin kötü imparatorları cezalandıracağı ve bozunmanın, ahlâkî tahrifin hanedanların, imparatorların sonu olacağı fikri mitolojide kendisine yer edinir. Çin mitolojisindeki hakim yönetici ve yönetim vurgularında, kötü yöneticiler veya yönetici adayları ve ahlâkî bozunma sadece yöneticinin veya yönetici adaylarının sonunu getirmekle kalmaz, tüm bir hanedanın sonunu getirebilecek şekilde yer alır.

İş dünyasından bir örnek olmamasına rağmen Yao Ming’in hikayesi kişide kültürün etkilerini görmek açısından çarpıcı bir örnektir. Çinli basketbolcu Yao Ming’in NBA’deki ilk sezonunu konu alan belgeselde birkaç nokta dikkat çekicidir: 22 yaşında genç bir sporcu olan Yao, bir ulusun temsilcisi haline gelmiştir ve antrenörü onu kültürler arası bir katalizör, bir elçi olarak tasvir etmiştir. Oyununa Çin kültürünün etkileri yansımıştır. Öyle ki, rakip üstünde baskı kurmak Çin kültüründe saygısızlık olarak görüldüğünden, Yao ilk zamanlar rakip oyunculara baskı yapmak konusunda sıkıntılar yaşamıştır. Fakat Çin’de yakın zamana kadar bireysel istatistik dahi tutulmadan oynanan basketbol tam anlamıyla bir takım oyunu olarak görüldüğünden, Yao’nun paylaşımcı tavrı ve takım duygusunun gelişkin olması birçok galibiyet kazandırmış, Amerikan halkının kendisine sevgi ve saygı duymasını sağlamıştır.

İş dünyasına geri dönecek olursak, genel olarak Çin liderliğinin özellikleri; sıkı çalışmak, akıl, vizyon sahibi olmak, maneviyat ve uzun dönemli bakış açısı olarak sayılabilir. Yapılan sınırlı araştırmaya dayanarak da olsa, günümüzün Çin liderlerinin mitoloji efsanelerindeki liderlerle benzer özellikler gösterdiği söylenebilir.

Kaynakça

“Chinese Mythology A to Z”. Roberts, Jeremy. Facts on File.

“Handbook of Chinese Mythology”. Yang, Lihui ve Deming An. Oxford University Press, USA.

Belgesel Film: The Year of the Yao (2004)

[1]“Cultural Mythology and Global Leadership” kitabındaki Diana J. Wong-MingJi’nin yazmış olduğu 16. Bölümün genişletilmiş özetidir. [2] Metinde “self-made” ile ifade edilmiştir. [3] Nepotizm